Een penalty nemen: dit is de perfecte routine volgens de wetenschap

Wie de naam Roberto Baggio hoort denkt - naast zijn geniale spel - toch vooral aan de legendarische penaltymisser. In de finale van het WK in 1994 kwamen Italië en Brazilië niet verder dan een 0-0 gelijkspel en moesten penalty’s beslissen over het wereldkampioenschap. Bij een 3-2 voorsprong voor Brazilië mocht Roberto Baggio de volgende strafschop nemen.

Was het de lange wandeling van de middenlijn naar de penaltystip? De 94.000 toeschouwers in het Rose Bowl stadion? De miljoenen kijkers voor de TV? Of gewoon de wetenschap dat na dit moment de eeuwige voetbalhemel of een regelrechte nachtmerrie zou volgen? Feit is dat Baggio, ondanks zijn uitmuntende strafschopstatistieken miste vanop 11 meter waardoor Italië nog 12 jaar moest wachten op een volgende wereldtitel.

ONDERZOEK UT Enschede

Er zijn vele onderzoeken verricht naar het nemen van strafschoppen en welke factoren invloed hebben op je motoriek en zelfvertrouwen. Zo publiceerde UT student Max Slutter onlangs een onderzoek waarbij proefpersonen voorzien van een hersenhelm en ultragevoelige meetapparatuur drie penalty's moesten trappen. De eerste naar een open goal, de tweede met keeper en de tenslotte werd een stressvolle situatie nagebootst. Zo moest de speler de wandeling vanop de middenlijn naar de penaltystip maken en werd hij vervolgens geïntimideerd door de keeper, stonden er camera’s opgesteld en werd hem een geldbeloning beloofd wanneer de voetballer de penalty zou scoren.

Waarom falen spelers die een bal vanop 50 meter precies kunnen trappen ondanks alle training en talent penalty’s vanop 11 meter?

Max Slutter - UT Enschede

Opvallend is dat de spelers met minder ervaring meer beroep deden op hun linker hersenhelft, in verhouding beter presteerden en zich minder onder druk gezet voelden terwijl dit bij de meer ervaren spelers andersom was. Spelers die het goed deden onder druk activeerden daarbij vaak taak-gerelateerde hersengebieden waaronder de motor-cortex, wat logisch lijkt aangezien beweging het belangrijkst is bij het nemen van een penalty volgens mede-onderzoeker Nattapong Thammasan.

Spelers die angstig waren om te trappen en het minder goed deden registreerden hersenactiviteit in andere gebieden zoals de prefrontale cortex, wat volgens de onderzoekers wijst op een shift naar meer ‘denkende’ hersengedeelten. Spelers waren bij het nemen van de strafschop dus meer bezig over de langetermijngevolgen van een mogelijke misser. De belangrijkste conslusie is dus dat je als voetballer niet teveel mag nadenken wanneer je een penalty neemt, hoe moeilijk dit ook is.

De studie komt dan misschien wel te laat voor spelers als Van Dijk, Berghuis en Kane, maar volgens de onderzoekers zouden voetballers van deze inzichten gebruik kunnen maken om hun eigen brein beter te bestuderen, en het trainen van de activatie van de juiste hersendelen.

STATISTIEKEN

Naast het hierboven beschreven onderzoek waaruit blijkt dat je best 'nergens' aan denkt tijdens het nemen van een strafschop zijn er vele andere wetenschappelijke studies verricht naar het maximaliseren van je scoringskans. Zo onderzocht professor Igacia Palacios-Huerta liefst 1.343 strafschoppen van 129 strafschoppenreeksen en concludeerde dat 60,5% van de uiteindlelijke winnaars de toss had gewonnen en daardoor eerst mocht trappen. Ook hier lijkt het pyschologische voordeel eruit te bestaan dat de tweede trapper sneller geneigd is na te denken over de mogelijke gevolgen van een misser.

Voetballers die mogen trappen voor winst van hun team hebben een slagingspercentage van 92%, terwijl dit maar 60% is voor zij die moeten scoren om hun team te behoeden van verlies.

Zo zijn bijvoorbeeld 85% van de strafschoppen tijdens de wedstrijd zelf succesvol, terwijl dit bij een strafschoppenreeks maar 76% is. Spelers die de beslissende penalty moeten nemen tijdens ervaren dit effect nog extremer. Zij die mogen trappen voor winst van hun team hebben een slagingspercentage van 92%, terwijl dit maar 60% is voor zij die moeten scoren om hun team te behoeden van verlies. Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman omschrijft dit als verliesaversie, wat wil zeggen da de mogelijke pijn van verlies iemands gedachten dramatisch kunnen beïnvloeden.

HOUD JE AAN DEZE ROUTINE

Sportpsychologen konden in verschillende studies min of meer de perfecte routine samenstellen die je best respecteert wanneer je die penalty gewoon wil binnen trappen. Ze ontdekten dat je beter na het neerleggen van de bal best achteruit loopt en de goalkeeper dus de rug niet moet toekeren. Doe je dit wel, dan onderbreekt het je mentale voorbereiding en geef je aandacht aan dingen die je niet kan controleren. Het zou zelfs sublieme hints geven aan de keeper over welke hoek je gaat kiezen, met een lagere socringskans als gevolg. De tweede conclusie is dat je beter niet of maar heel kort naar een doelverdediger kijkt voor de trap. Concentreer je in de plaats op je doelwit en je eigen capaciteiten.

Leg de bal neer en loop achteruit. Draai je nooit met je rug naar de keeper.

Wanneer het moment is aangebroken en de scheidsrechter fluit, neem dan je tijd en ga vooral niet overhaast te werk. Voetballers die binnen de 200 milliseconden (de helft van de tijd om te knipperen met je ogen) reageren op het fluitje van de scheidsrechter scoren maar 57% van de tijd. Spelers die zichzelf wat meer tijd geven, al was het maar één seconde, scoren gemiddeld aan 80%.

De trap zelf is natuurlijk allesbeslissend. Onderzoekers adviseren dat je best op voorhand de doelzone kiest waar je wil trappen, waarbij een strafschop die hoog in doel gemikt wordt logischerwijs veel minder gered wordt. Denk daarbij aan de strafschoppenreeks van Duitsland tegen Engeland tijdens Euro '96, waarbij 9 van de 11 strafschoppen in de bovenhoek gingen. Spelers die kiezen om te wachten hoe de doelman beweegt en daarop anticiperen moeten beseffen dat dit een strategie is met een hoog risico en een hoger gemiddeld aantal gemiste strafschoppen. Natuurlijk is ook snelheid van de bal een beslissende factor. Kan je als speler beiden combineren, dan krijg je strafschoppen als deze:

NA DE STRAFSCHOP

Na bovenstaande tips ga je die penalty natuurlijk gewoon binnentrappen. Opdracht volbracht? Niet helemaal, volgens een studie van 151 strafschopen tijdens recente wereldbekers en Europese kampioenschappen. Daaruit bleek dat de kans dat een spelers zijn strafschop miste veel groter was als de vorige speler die zonet succesvol was zijn doelpunt zichtbaar had gevierd. Zo toonde analyse aan dat bij een gelijke score 82% van spelers die succesvolle strafschoppen vierden uiteindelijk in het winnende team terechtkwamen. Dit wordt emotionele besmetting genoemd. 

DE OPTIMALE PENALTY ROUTINE

1. Denk nergens aan, probeer niet aan de gevolgen van de je trap te denken.
2. Kies zelfverzekerd een hoek op basis van je eigen capaciteiten en wijk daar niet meer van af.
3. Leg de bal neer en loop achteruit. Draai je nooit met de rug naar de keeper.
4. Kijk niet teveel naar de keeper, concentreer je op je penalty.
5. Pauzeer na het fluitje van de scheidrechter even, neem je penalty niet te snel.
6. Concentreer je op het raken van de bal. Probeer de bal hoog in het doel af te werken.
7. Heb je gescoord? Vergeet niet je doelpunt te vieren om de tegenstander te beïnvloeden.

KEEPERS

Nu we aandacht hebben gegeven aan de 'uitverkorenen' die de zware taak hebben hun team naar de eeuwige roem te trappen zijn natuurlijk ook de keepers die op alle mogelijke manieren willen beletten dat die bal in het net gaat. Wil jij als keeper een factor zijn die het de tegenstand zo moeilijk mogelijk maakt? Kies dan... de juiste kleur uitrusting! De minste doelpunten worden gescoord tegen keepers in het rood (54%) of geel (69%). De slechtse kleuren: blauw (72%) en groen (75%).

Keepers die een penalty willen stoppen dragen best een rood tenue en blijven in het midden van hun doel.

Ook wees analyse uit 999 strafschoppen uit de Bundesliga uit dat 15% van de penalty's door het midden getrapt worden terwijl maar 2% van de doelmannen in het midden blijft staan. Onderzoekers stellen zelfs dat keepers die min of meer centraal blijven de meeste kans hebben om een strafschop te pakken, al moet die strategie natuurlijk afgewisseld worden om de tegenstander te verrassen. De reden waarom keepers zelfden in het midden blijven wordt 'action bias' genoemd, waarbij de keeper na het duiken allicht minder blaam kan verwachten wanneer de bal toch is binnen gegaan.

Misschien kunnen keepers inspiratie halen uit onderstaand filmpje, waarbij een 'simpele' Panenka volstaat om te scoren.

Oefening baart kunst, maar naast traptechniek zijn er dus voldoende zaken waar je je succesrate op vlak van penalties trappen nog meer kan verhogen. Vergeet dit artikel zeker niet even te delen met je ploegmakkers!