Voetbalbeslissingen: zijn ze bewust of onbewust?

Metaforisch wordt er ook wel gesproken over de olifant en de berijder. De olifant is het irrationele, emotionele, automatische, onbewuste deel van de mens. De berijder is het rationele, verstandige, gecontroleerde, bewuste deel van de mens. Belangrijk om erbij te vermelden dat onbewuste keuzes een stuk sneller gaan. Onderzoek toont aan dat een mens in reactie op een onverwachte prikkel na 100ms al een oogbeweging kan maken. Terwijl ons bewuste brein drie keer zo langzaam is (300ms). Maar wat betekent dit nu als een speler de bal aan de voeten heeft en onder druk gezet wordt door het verdedigende team?

Hoe hoger het niveau, des te sneller de speler een keuze moet maken. Wetenschapper Ap Dijksterhuis was benieuwd naar het effect van 'tijdsdruk' bij het maken van keuzes. Hiervoor selecteerde hij een groep deelnemers die voor de studie auto's zouden evalueren met als doel te beslissen welke wagen de beste was. Na het tonen van alle technische gegevens kreeg de helft van de groep vier minuten de tijd om rustig na te denken over welke auto de beste was, terwijl de andere helft werd vermaakt met een andere activiteit en vervolgens werd gevraagd om, met weinig tijd om erover na te denken, te antwoorden wat beste optie was.

Van degenen die de tijd hadden om na te denken had het 25% goed. Van de de groep die meer op intuïtie moest beslissing scoorde 60%.

Van degenen die tijd hadden om na te denken, had slechts 25% het beste model goed. Maar, hoe zit het met groep die meer op intuïtie de beslissing moesten nemen? Daarvan wist maar liefst 60% het goede model aan te geven. Een ander voorbeeld dat wordt aangehaald is pokerspeler Michael Binger. In zijn begin jaren was hij geobsedeerd door het tellen van kaarten en het berekenen van kansen. Deze 'overload' aan informatie leidde ertoe dat de Michael niet, of de mindere optie koos.

Voor een speler onder druk is het soms noodzaak om beslissingen te nemen in 'no time'. Een dribbel, een pass of een schot op doel kan het verschil maken tussen het winnen of verliezen van een wedstrijd. Nu blijkt dat dat dit minder bewuste deel van onze hersenen vrij goede beslissingen kan nemen.

José Valenzuela van de Barca Innovatie hub: "Een speler hoeft tijdens de wedstrijd niet bewust naar alle relevante informatie te zoeken, maar die moet er wel zijn zodat onze hersenen er toegang toe hebben. Iemand die nog nooit voetbal heeft getraind, heeft niet de nodige informatie om de techniek van deze sport of de manier waarop zijn team speelt te kennen. In plaats daarvan zullen je hersenen, terwijl je traint en ervaring opdoet, nieuwe verbindingen creëren waarmee je binnen enkele milliseconden toegang hebt tot de benodigde informatie."

Neem bijvoorbeeld vechtsporters. Bij twijfel verliezen ze gemakkelijk, omdat ze bijvoorbeeld gaan nadenken over het gevolg van een verliespartij.

Chris van der Togt - onderzoeker Nederlands Instituut voor Neurowetenschappen

In een artikel van het NRC komt Chris van der Togt, onderzoeker van het Nederlands Instituut voor Neurowetenschappen in Amsterdam aan het woord. Hij geeft een belangrijke nuance op de beweringen Valenzuela: "Onze gedachtewereld bestaat natuurlijk niet alleen uit het reageren op externe prikkels. Er zijn geheugenprocessen die onze intenties, doelen en mindset bepalen over periodes van minuten, van dagen, zelfs van jaren." Snelle handelingen zijn meestal onbewuste uitvoeringen van vooraf geautomatiseerde patronen. Neem bijvoorbeeld vechtsporters. Als ze overtuigd van zichzelf zijn, kunnen ze heel snel reageren op hun tegenstander. Maar bij twijfel verliezen ze gemakkelijk, omdat ze bijvoorbeeld gaan nadenken over het gevolg van een verliespartij."

Het definitieve antwoord op de titel van dit artikel is dus niet samen te vatten in één blog. Er zijn boeken vol geschreven die veel raakvlakken hebben met het bewuste of onbewuste gedrag van voetballers. Dit gelinkt aan de verschillende trainingsmethodieken binnen de verschillende hoofdmomenten, teamfuncties en teamtaken. Bekijk de volgende unieke fragmenten maar eens. Zijn deze voetbalacties bewust of onbewust gemaakt, of zit er méér achter?